Wpływ witaminy A na zdrowie kota

Rido / Shutterstock.com

Witamina A jest dla kotów niezbędna do życia – oznacza to, że potrzebują jej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Większość zwierząt może wytwarzać witaminę A w organizmie z podstawowych składników odżywczych znajdujących się w żywności, takiej jak rośliny liściaste i warzywa, ale chyba nie zdziwi cię informacja, że koty są pod tym względem nieco inne. Nie potrafią wytwarzać witaminy A samodzielnie, więc muszą przyjmować ją w diecie w gotowej do przyswojenia formie. Najlepszymi źródłami tej witaminy są mięso (szczególnie wątróbka) i tłuste ryby. To jeden z powodów, dla których – w przeciwieństwie do psów – dieta wegetariańska lub wegańska nie jest dla kotów bezpieczna.

W tym artykule wyjaśnimy, dlaczego witamina A jest niezbędna dla zdrowia twojego kota i jak dopilnować, aby mruczek otrzymywał wszystkie składniki odżywcze, których potrzebuje. Przyjrzymy się również skutkom spożycia jej w nadmiarze (zatrucie witaminą A) lub zbyt małej ilości (niedobór witaminy A).

Witamina A i koty

Witamina A, znana również jako retinol, jest w magazynowana głównie w wątrobie. To substancja niezbędna praktycznie dla wszystkich zwierząt – w tym kotów, psów i ludzi.

Źródła witaminy A

Witamina A występuje w żywności głównie w dwóch postaciach: gotowej witaminy A (retinoidy) i prekursorów witaminy A (karotenoidy).

Najlepszym źródłem gotowej witaminy A jest mięso, szczególnie wątróbka i tłuste ryby. Można ją znaleźć również w żółtkach jaj i niektórych produktach mlecznych.

Większość zwierząt może wykorzystywać prekursory witaminy A, zwane karotenoidami, do samodzielnego wytwarzania witaminy A w swoich ciałach. Prekursory witaminy A można znaleźć w warzywach takich jak marchew, szpinak, bataty i papryka, a także w niektórych owocach.

Dlaczego witamina A jest dla kotów niezbędna?

Koty są bezwzględnymi mięsożercami, co oznacza, że mięso jest obowiązkową pozycją ich diety. TheCats / Shutterstock.com

W przeciwieństwie do psów i ludzi, koty są bezwzględnymi mięsożercami, co oznacza, że aby utrzymać zdrowie, muszą jeść mięso. Zwierzęta wszystko- i roślinożerne produkują enzym, który pozwala wykorzystywać zawarte w owocach i warzywach karotenoidy do wytwarzania w ciele witaminy A. Koty również mają go w organizmie, lecz działa na tyle nieefektywnie, że muszą spożywać gotową formę witaminy A wraz z mięsem i tłustymi rybami. Właśnie dlatego dieta wegetariańska lub wegańska nie jest bezpieczna do stosowania u kotów.

Witamina A odgrywa w organizmie kota wiele ważnych ról:

• Wzrok: od dawna wiadomo, że witamina A jest niezbędna do prawidłowego widzenia, szczególnie przy słabym oświetleniu; stąd właśnie wzięło się przekonanie, że marchewki pomagają widzieć w ciemności. Niestety enzym, który przekształca zawarte w marchewkach karotenoidy w witaminę A, u kotów działa bardzo słabo, dlatego warzywa te nie są dla nich szczególnie wartościowe.
• Zdrowa skóra i sierść: witamina A wspomaga zdrowie skóry i błon śluzowych, a do tego wzmacnia sierść i dodaje jej blasku.
• Sprawność układu odpornościowego: witamina A odgrywa kluczową rolę w rozwoju układu odpornościowego kota, pomagając mu zwalczać choroby i infekcje. Wspomaga wzrost i aktywność ważnych komórek odpornościowych oraz ma właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne.
• Wzrost i rozwój: kocięta przyjmują dużą ilość witaminy A z siary i mleka matki, bo potrzebują jej do prawidłowego wzrostu. Kiedy kot dorośnie, to choć jego zapotrzebowanie na tę witaminę spadnie, nadal będzie potrzebował jej do prawidłowego rozwoju komórek.

Jak zapewnić kotu odpowiednią ilość witaminy A?

Teraz, gdy już wiesz, dlaczego witamina A jest tak ważna dla twojego kota, zastanawiasz się pewnie, jak dopilnować, aby otrzymywał jej wystarczająco dużo. Dobra wiadomość jest taka, że dostępne w sprzedaży karmy dla kotów zostały opracowane tak, aby zapewniać im odpowiednio zrównoważoną ilość niezbędnych składników odżywczych, w tym witaminy A.

Wymagania żywieniowe

Obowiązujące na terenie Unii Europejskiej wytyczne żywieniowe dla kotów (i psów) opracowała Europejska Federacja Producentów Karmy dla Zwierząt (FEDIAF) – organizacja reprezentująca krajowe stowarzyszenia przemysłu karmy dla zwierząt domowych z UE, Norwegii i Szwajcarii. To rzecznik około 130 firm produkujących karmę dla zwierząt w całej Europie.

Wytyczne FEDIAF z roku 2024 stanowią, że minimalna ilość witaminy A wymagana w diecie dorosłego kota wynosi 3333 IU na kilogram karmy w suchej masie, a maksymalna ilość to 400 000 IU.

Suplementacja witaminy A

Jeśli karmisz kota kompletną, zbilansowaną dietą, nie ma potrzeby uzupełniania jego posiłków dodatkowymi witaminami. Jeśli jednak menu twojego kota bazuje na posiłkach przygotowanych przez ciebie lub komercyjnych produktach, które nie są kompletne pod względem odżywczym, organizm czworonoga może potrzebować witamin lub innych suplementów.

Wszelkie dodatki do diety kota konsultuj z weterynarzem, ponieważ zdrowiu twojego pupila może zaszkodzić zarówno niedobór witaminy, jak i jej nadmiar. Zbyt dużo, jak i zbyt mało witaminy może zaszkodzić zdrowiu kota. Twój weterynarz może stwierdzić, czy Twój kot potrzebuje suplementów i polecić bezpieczne i sprawdzone produkty.

Niedobór witaminy A u kotów

Odkąd pojawiły się komercyjne, kompletne karmy dla zwierząt, niedobory witamin są u kotów na szczęście rzadkością, jednak wraz z rosnącym zainteresowaniem dietami domowymi oraz wegetariańskimi (a nawet wegańskimi), jako weterynarz zauważyłem, że przypadki niedoboru witaminy A zdarzają się coraz częściej.

Choć niedobór witaminy A występuje zazwyczaj u kotów karmionych nieodpowiednim pozywieniem, przypadłość ta może dotyczyć również pupilów mających problemy z wchłanianiem składników odżywczych (na przykład z powodu nieswoistego zapalenia jelit).

Jeśli u twojego kota występuje niedobór witaminy A, prawdopodobnie zaobserwować można u niego następujące objawy:

• Matowa sierść i skóra
• Kurza ślepota, czyli problemy z widzeniem po zmroku
• Problemy ze wzrokiem, w tym:
  • Suchość oczu
  • Zapalenie spojówek
  • Wrzody rogówki
  • Degeneracja siatkówki
  • Nadwrażliwość na światło (światłowstręt)
  • Zapalenie rogówki
• Podatność na infekcje i choroby

Niedobór witaminy A jest jeszcze poważniejszym problemem u ciężarnych kotek, ponieważ substancja ta jest niezbędna do prawidłowego rozwoju miotu. Jeśli ciężarna kotka ma niski poziom witaminy A, może to prowadzić do poronienia lub poważnych wad wrodzonych u kociąt.

Leczenie niedoboru witaminy A

Podejrzenie niedoboru witaminy A weterynarz może wysnuć na podstawie występujących u kota objawów oraz analizy jego diety. Zalecane w razie nieprawidłowości leczenie polega na zwiększeniu ilości spożywanych przez kota retinoidów, czyli zastąpieniu jego dotychczasowego menu pokarmem pełnowartościowym i zbilansowanym. Weterynarz może zalecić też suplementację witaminą A lub wprowadzenie bogatych w nią produktów do diety (na przykład wątróbki) aż do ustąpienia objawów niedoboru.

Aby uniknąć ryzyka zatrucia witaminą A, suplementację należy stosować wyłącznie zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii.

Zatrucie witaminą A u kotów

U kotów karmionych kompletną, zbilansowaną dietą nie ma potrzeby podawania im żadnych dodatkowych witamin ani suplementów. New Africa / Shutterstock.com

Ponieważ bezpieczny zakres dawek witaminy A jest bardzo szeroki (ponad tysiąc razy większy od zalecanego minimum dietetycznego w karmie dla kotów), u kotów karmionych pełnowartościową karmą komercyjną toksyczność witaminy A objawia się rzadko. Może jednak wystąpić u kotów karmionych dużymi ilościami wątróbki, produktu obfitującego w retinoidy. Nadmiar witaminy A może wystąpić też u mruczków, które przez dłuższy czas przyjmują zbyt dużo multiwitamin lub spożywają dużo oleju rybiego.

Jednorazowe spożycie bardzo dużej dawki witaminy A, na przykład przez ciekawskiego kotka, który dostał się do opakowania multiwitaminy, bardzo szybko może doprowadzić do wystąpienia objawów zatrucia – obejmują one wymioty, letarg i łuszczenie się skóry. To powiedziawszy, ostre przypadki zatrucia witaminą A są znacznie rzadsze niż te spowodowane przewlekłym nadmiernym spożyciem trwającym całe tygodnie lub miesiące.

Objawy przewlekłego zatrucia witaminą A u kotów obejmują:

• Anoreksję
• Utratę wagi
• Sztywność i ból mięśni
• Osłabienie mięśni
• Kalectwo
• Narastanie nowej tkanki kostnej (szczególnie wokół szyi, kręgosłupa, klatki piersiowej i stawów)
• Objawy neurologiczne

Jeśli ciężarna kotka jest karmiona zbyt dużą ilością witaminy A, może to spowodować u jej kociąt poważne wady wrodzone takie jak rozszczep podniebienia oraz problemy z kośćmi i zębami. Z tego względu o dietę ciężarnej kotki należy db

Leczenie zatrucia witaminą A u kotów

Jeśli twój kot zjadł nagle dużą ilość witaminy A, weterynarz zaleci wywołanie u niego wymiotów. Musi to nastąpić w ciągu kilku godzin od spożycia witaminy, dlatego jeśli podejrzewasz, że twój kot zjadł coś, czego nie powinien, natychmiast skontaktuj się z weterynarzem.

Znacznie częściej toksyczność witaminy A objawia się powoli, a jej efekty stają się zauważalne dopiero po tygodniach lub miesiącach. Nadmiar witaminy A w diecie weterynarz może stwierdzić już po samej rozmowie o zwyczajach żywieniowych kota. Aby sprawdzić ogólny stan zdrowia mruczka i jego narządów, specjalista może zalecić badanie krwi, a w ciężkich przypadkach również i prześwietlenie, które pozwoli znaleźć ewentualne problemy ze strony układu kostnego.

Pocieszającą wiadomością jest fakt, że koty cierpiące na długotrwałe zatrucie witaminą A dobrze reagują na zmniejszenie jej poziomu w diecie. Zazwyczaj wiąże się to z zaprzestaniem podawania im wątróbki, oleju rybiego lub suplementów witaminowych i zapewnieniem im kompletnej, zbilansowanej diety. Wiele objawów u kota powinno ustąpić po kilku tygodniach. Niestety, jeśli u kota rozwinęły się narośla kostne, to zmiany te są nieodwracalne, ale powodowane przez nie objawy można złagodzić środkami przeciwbólowymi.

Zastrzeżenie dotyczące dawkowania leków:

Dawkowanie podajemy wyłącznie dla leków zatwierdzonych do stosowania u kotów przez Europejską Agencję Leków, bazując na informacjach podanych na ich etykiecie. W przypadku leków stosowanych niezgodnie z przeznaczeniem udzielamy jedynie wytycznych dotyczących bezpieczeństwa. Odpowiednie dawkowanie leków w przypadku stosowania ich niezgodnie z przeznaczeniem może wskazać wyłącznie lekarz weterynarii.

W celu ustalenia, czy dany lek jest odpowiedni dla twojego kota, zalecamy konsultację z lekarzem weterynarii. Samodzielne zmiany dawki mogą wiązać się z ryzykiem dla zdrowia zwierzęcia. Nie zalecamy stosowania leków przeznaczonych dla ludzi u zwierząt domowych bez konsultacji z lekarzem weterynarii.