Wścieklizna u kotów: przyczyny, objawy i rokowanie

Wścieklizna to jedna z tych chorób, które brzmią jak relikt przeszłości, ale wciąż są obecne i śmiertelnie niebezpieczne. Mimo że COVID-19 zwiększył naszą świadomość chorób zakaźnych, wścieklizna jest z nami od tysięcy lat i nadal pozostaje jedną z najbardziej przerażających chorób wirusowych na świecie.

Dlaczego? Z dwóch prostych powodów:

Po pierwsze – Nie wybiera – atakuje wszystkie stałocieplne zwierzęta, w tym ludzi. To czyni ją najpoważniejszą chorobą odzwierzęcą.
Po drugie –  Nie daje drugiej szansy – kiedy pojawią się objawy, jest już za późno. Wścieklizna jest w 100% śmiertelna.

Nie brzmi zbyt optymistycznie, prawda? Na szczęście są sposoby, aby jej uniknąć – ale zanim do tego przejdziemy, dowiedzmy się więcej o tej groźnej chorobie.

Gdzie na świecie występuje wścieklizna?

Wścieklizna jest obecna w ponad 100 krajach na trzech kontynentach – Ameryce, Azji i Afryce – oraz w niektórych częściach Europy. Szacuje się, że każdego roku około 60 000 ludzi umiera z powodu tej choroby.

Najczęstsi nosiciele wścieklizny:

• Dzikie psy i koty
• Lisy
• Wilki
• Nietoperze
• Skunksy i szopy pracze (szczególnie w USA)

Gdzie wścieklizna nie występuje?

Kilka szczęśliwych miejsc na Ziemi jest wolnych od wścieklizny, m.in.:

•  Wielka Brytania
• Irlandia
• Australia i Nowa Zelandia
• Japonia
•  Antarktyda (bo przecież pingwiny raczej nikogo nie ugryzą)

To, że te kraje są wolne od wścieklizny, nie oznacza, że można tam wjechać z kotem bez kontroli. Mają one bardzo rygorystyczne zasady importu zwierząt, aby uniknąć sprowadzenia wirusa.

Jak koty zarażają się wścieklizną

Wścieklizna jest przenoszona przez ślinę. Kot może zarazić się wścieklizną, jeśli zostanie ugryziony przez zarażonego kota podczas walki.

Koty mogą zarazić się wścieklizną, jeśli zostaną ugryzione przez zakażone zwierzę. Wirus znajduje się w ślinie i dostaje się do organizmu przez ranę po ugryzieniu.

Jak wygląda zakażenie wścieklizną krok po kroku?

• Kot zostaje ugryziony przez zwierzę, które jest nosicielem wirusa wścieklizny w ślinie. Ugryzienia kotów są powszechne, gdy koty walczą.
• W związku z tym ranę po ugryzieniu zakaża się szczepionką zawierającą wirus wścieklizny.
• Wirus wścieklizny namnaża się lokalnie, a także wędruje wzdłuż nerwów od miejsca ukąszenia do rdzenia kręgowego, a następnie w górę do ośrodkowego układu nerwowego, łącznie z mózgiem.
• Wirus wścieklizny nadal replikuje się w mózgu, a cząsteczki wirusa wędrują innym nerwem do ślinianki przyusznej, powodując, że ślina zwierzęcia wypełnia się cząsteczkami wirusa.
• Wirus wścieklizny w mózgu wywołuje zmiany fizyczne, które skutkują zaburzeniami zachowania, w tym agresją wobec innych zwierząt i ludzi.
• Częścią tego agresywnego zachowania jest ryzyko, że kot ugryzie inne zwierzę lub człowieka, przenosząc wirusa wścieklizny na kolejną ofiarę.

  Uwaga! Kot może zarażać już na kilka dni przed pojawieniem się objawów – dlatego każde ugryzienie przez nieznane zwierzę należy traktować poważnie.

Objawy wścieklizny u kotów

nadmiernym ślinieniem się

Wścieklizna nie zawsze wygląda tak samo – może przybrać dwie formy: wściekłą i paralityczną.

Faza prodromalna – pierwsze objawy

Wszystko zaczyna się niewinnie: kot może stać się bardziej niespokojny, unikać jedzenia lub zachowywać się dziwnie. Może też nerwowo lizać miejsce ugryzienia.

Wściekła forma wścieklizny (tzw. „szalona”)

To klasyczna wersja wścieklizny, którą znamy z filmów o wściekłych psach.

Typowe objawy:

•  Niezwykła agresja – atakowanie bez powodu
• Gryzienie przedmiotów, ścian, własnego ogona
• Dezorientacja, drgawki, brak koordynacji
• Nieprzewidywalne zmiany nastroju

Paralityczna forma wścieklizny („cicha” wścieklizna)

Jeśli kot nie przejdzie w fazę „wściekłą”, może rozwinąć się postać paralityczna, w której wirus atakuje układ nerwowy.

Typowe objawy:

• nadmiernym ślinieniem się – kot nie może przełykać
• Zwiotczenie mięśni twarzy i szczęki
•  Postępujący paraliż kończyn
• Problemy z oddychaniem – śmierć następuje, gdy mięśnie oddechowe przestają działać

Od pierwszych objawów do śmierci mija zwykle 2-7 dni.

Diagnoza wścieklizny u kotów

Jeśli u Twojego kota występuje którykolwiek z powyższych objawów, ważne jest, aby zabrać go do weterynarza w celu przeprowadzenia dokładnej oceny.

Rozpoznania wścieklizny nie można jednoznacznie potwierdzić u żywego zwierzęcia, dlatego niestety można mieć jedynie silne podejrzenia na podstawie historii choroby (np. w przypadku niezaszczepionego kota) i objawów wymienionych powyżej. Eutanazję przeprowadza się w przypadku silnego podejrzenia wścieklizny.

Po przeprowadzeniu tych badań konieczne jest przeprowadzenie sekcji zwłok, podczas której pobiera się próbkę tkanki mózgowej i poddaje ją badaniom jedną z następujących metod:

• Badanie przeciwciał fluorescencyjnych bezpośrednich (DFA), znane również jako test przeciwciał fluorescencyjnych, wykorzystuje przeciwciała, które fluoryzują w świetle ultrafioletowym: jeśli wiążą się z tkanką mózgową, oznacza to obecność wirusa wścieklizny. Jest to standardowa forma badania w większości krajów.
• Bezpośredni, szybki test immunohistochemiczny (dRIT) to nowszy typ testu, który można łatwiej przeprowadzić w terenie w częściach świata, w których infrastruktura laboratoryjna jest mniej rozwinięta.
• Starsze, rzadziej stosowane metody diagnostyczne obejmują badanie histopatologiczne tkanki mózgowej oraz bezpośrednie szczepienie żywych myszy tkanką pobraną od kota, a następnie monitorowanie myszy w celu sprawdzenia, czy pojawią się u nich objawy wścieklizny.

Leczenie wścieklizny u kotów

Wścieklizny nie można leczyć: gdy istnieje silne podejrzenie choroby, eutanazja jest zalecana z dwóch powodów. Po pierwsze, gdy kot ma wściekliznę, jedyną możliwą konsekwencją jest nieprzyjemna śmierć, co sprawia, że eutanazja jest jedyną humanitarną opcją.

Po drugie, kot chory na wściekliznę stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi, więc dla dobra ludzkiego bezpieczeństwa eutanazja jest konieczna i może być egzekwowana przez organy kontroli chorób, takie jak CDC.

Wniosek – Jak zapobiegać wściekliźnie u kotów?

Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania wściekliźnie jest szczepienie.

• W wielu krajach szczepienie przeciwko wściekliźnie jest obowiązkowe dla kotów wychodzących.
• W niektórych miejscach (np. w Polsce) koty domowe nie muszą być szczepione, ale jeśli Twój kot wychodzi, warto to zrobić.
• Szczepienie nie tylko chroni kota, ale także eliminuje ryzyko, że Ty lub Twoja rodzina zostaniecie zarażeni.

  Jak często szczepić kota?

• Pierwsze szczepienie: około 12-16 tygodnia życia
• Kolejne dawki: co 1-3 lata (w zależności od rodzaju szczepionk